Kto może reprezentować małoletnie dziecko pokrzywdzone przestępstwem przez drugiego rodzica?
W polskim systemie prawnym kwestia reprezentowania małoletniego dziecka w postępowaniu karnym budzi liczne wątpliwości, szczególnie gdy dziecko jest pokrzywdzone przestępstwem popełnionym przez drugiego rodzica. W takiej sytuacji nie tylko interesy dziecka, ale również interesy rodziców mogą być sprzeczne, co wpływa na sposób, w jaki może być zapewniona skuteczna reprezentacja dziecka w postępowaniu.
Reprezentowanie dziecka w postępowaniu karnym
Zgodnie z przepisami kodeksu postępowania karnego, w przypadku postępowania karnego, w którym dziecko jest pokrzywdzonym, do jego reprezentowania w toku postępowania stosuje się przepisy dotyczące reprezentacji ustawowej (art. 51 § 2 kpk) – matka, ojciec lub osoba, pod której stałą pieczą małoletni pozostaje (opiekun zastępczy).
Jednakże w przypadku, gdy dziecko jest pokrzywdzone przez drugiego rodzica, sytuacja staje się bardziej skomplikowana. Zasadniczo, rodzic, który sam jest oskarżony lub podejrzany o popełnienie przestępstwa, nie powinien reprezentować dziecka, ponieważ jego interesy mogą być sprzeczne z interesami dziecka. Podobnie sytuacja ma się w przypadku drugiego rodzica. Stosownie do zapisów art. 98 § 2 kro żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka przy czynnościach prawnych między dzieckiem a jednym z rodziców lub jego małżonkiem.
Jeżeli sprawcą przestępstwa na szkodę małoletniego dziecka jest jeden z rodziców, drugi rodzic nie może go reprezentować dziecka w toczącym się postępowaniu karnym na żadnym z jego etapów.
Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego (postanowienie z dn. 25.06.2020 r., I KZP 4/20), wyjątkiem jest sprawa karna o niealimentację – czyli o przestępstwo z art. 209 kk. W takim przypadku jeden z rodziców może działać jako przedstawiciel małoletniego przeciwko drugiemu rodzicowi.
Jeżeli żaden z rodziców nie może reprezentować małoletniego pokrzywdzonego konieczne jest wyznaczenie kuratora sądowego, który będzie działał jako przedstawiciel dziecka w postępowaniu karnym. W takim przypadku sąd opiekuńczy, na podstawie art. 99 kro, ustanawia kuratora, którym powinien być adwokat lub radca prawny posiadający kompetencje (szczególną znajomość spraw dotyczących małoletnich) i doświadczenie w sprawach z udziałem dzieci lub ukończone szkolenie dotyczące zasad reprezentacji dziecka, praw lub potrzeb dziecka.
Obowiązek wystąpienia do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wyznaczenie kuratora spoczywa, w zależności od etapu postępowania, na sądzie albo prokuratorze, nie później niż 7 dni od zaistnienia okoliczności wskazujących na konieczność wyznaczenia kuratora (art. 51 § 2a kpk).
Rola kuratora sądowego
Kurator sądowy pełni ważną rolę w sytuacjach, gdy zachodzi konflikt interesów między rodzicami a dzieckiem. Jego zadaniem jest dbanie o dobro dziecka, niezależnie od sytuacji rodzinnej. Kurator może reprezentować dziecko zarówno w postępowaniu przygotowawczym, jak i na etapie sądowym, a także zapewnić, że wszystkie decyzje podejmowane w sprawie będą uwzględniały najlepsze interesy małoletniego.
Jest on umocowany do działania we wszystkich czynnościach związanych ze sprawą – np. przesłuchaniach, rozprawach, badaniach przez biegłych sądowych. Może również zaskarżać orzeczenia sądu niekorzystne dla małoletniego oraz wnioskować o wykonanie prawomocnych orzeczeń sądowych.
